Wprowadzenie do koncepcji filaru pierwszego
W dyskusji o reformach międzynarodowego systemu podatkowego, zwłaszcza w kontekście sprawiedliwszego obciążenia finansowego dla największych graczy gospodarczych, kluczowe znaczenie zyskuje koncepcja filaru pierwszego. Jest to jeden z dwóch głównych filarów proponowanego przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz G20 planu dotyczącego przeciwdziałania erozji bazy podatkowej i przenoszeniu zysków przez przedsiębiorstwa (BEPS – Base Erosion and Profit Shifting). Realokacja praw do opodatkowania największych korporacji w ramach tego filaru ma na celu zapewnienie, że firmy globalne, zwłaszcza te z sektora cyfrowego, będą płacić podatki w krajach, gdzie faktycznie prowadzą działalność i generują zyski, a nie tylko tam, gdzie posiadają swoje siedziby prawne.
Geneza i cele filaru pierwszego
Inicjatywa filaru pierwszego wywodzi się z potrzeby adaptacji prawa podatkowego do współczesnej gospodarki, w której usługi cyfrowe i handel elektroniczny odgrywają coraz większą rolę. Tradycyjne zasady opodatkowania, oparte na fizycznej obecności przedsiębiorstwa, stają się niewystarczające w obliczu możliwości prowadzenia działalności na dużą skalę bez konieczności posiadania fizycznej infrastruktury w danym kraju. Celem filaru pierwszego jest stworzenie mechanizmu, który pozwoli na przesunięcie części praw do opodatkowania z krajów rezydencji podatkowej korporacji do jurysdykcji rynkowych, gdzie konsumenci i użytkownicy znajdują się fizycznie. Ma to zapobiec sytuacji, w której wielkie, zyskowne firmy płacą minimalne podatki, mimo generowania znaczących przychodów z rynków o dużej liczbie ludności.
Mechanizmy realokacji praw do opodatkowania
Filar pierwszy wprowadza dwa główne mechanizmy realokacji praw do opodatkowania: segment A oraz segment B. Segment A koncentruje się na nowym podziale praw do opodatkowania dla największych i najbardziej rentownych międzynarodowych przedsiębiorstw. Zakłada on, że pewna część zysków tych firm, obliczona na podstawie ustalonego progu rentowności, zostanie przypisana jurysdykcjom rynkowym, w których sprzedają swoje produkty lub usługi, niezależnie od ich fizycznej obecności. Segment B natomiast ma na celu uproszczenie i ujednolicenie zasad przypisywania zysków do jurysdykcji rynkowych w oparciu o zasadę ceny rynkowej (arm’s length principle), szczególnie w odniesieniu do działalności związanej z rynkiem konsumenckim.
Wpływ na największe korporacje i jurysdykcje rynkowe
Wprowadzenie filaru pierwszego będzie miało znaczący wpływ na największe korporacje, zwłaszcza te działające w sektorze cyfrowym i konsumenckim. Firmy te będą musiały dostosować swoje strategie podatkowe i rozliczenia, aby uwzględnić nowe zasady alokacji zysków. Oczekuje się, że realokacja praw do opodatkowania doprowadzi do większych wpływów podatkowych w jurysdykcjach rynkowych, które do tej pory były wykluczone z opodatkowania zysków generowanych na ich terytorium. Może to oznaczać konieczność renegocjacji umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i implementacji nowych przepisów krajowych.
Wyzwania i kontrowersje związane z filarem pierwszym
Pomimo szerokiego poparcia dla idei sprawiedliwszego opodatkowania, filar pierwszy napotyka na liczne wyzwania i budzi kontrowersje. Jednym z głównych problemów jest skomplikowana natura mechanizmów proponowanych przez OECD, które mogą być trudne do implementacji i egzekwowania. Istnieją również obawy dotyczące potencjalnych sporów podatkowych między jurysdykcjami oraz ryzyka podwójnego opodatkowania, jeśli nowe zasady nie zostaną prawidłowo skoordynowane. Dodatkowo, realokacja praw do opodatkowania może prowadzić do zmian w konkurencyjności firm i jurysdykcji, a jej ostateczny wpływ na globalną gospodarkę pozostaje przedmiotem analiz.
Filar pierwszy jako element szerszej reformy podatkowej
Filar pierwszy jest nierozerwalnie związany z filarem drugim, który dotyczy globalnego minimalnego podatku od osób prawnych. Oba filary stanowią integralną część szerszej reformy międzynarodowego systemu podatkowego, mającej na celu stworzenie bardziej stabilnego, sprawiedliwego i efektywnego systemu opodatkowania przedsiębiorstw w globalnej gospodarce. Realokacja praw do opodatkowania największych korporacji jest kluczowym krokiem w kierunku zapewnienia, że firmy płacą podatki tam, gdzie tworzą wartość, co jest fundamentalne dla budowania zaufania publicznego do systemu podatkowego i zapewnienia stabilnych dochodów dla państw.
